Ouders komen in aanmerking voor 30.000 euro. Is dat een logisch bedrag?
"Het is een magisch getal. Ik heb geen idee waarop het is gebaseerd. Het was veel beter geweest als ze per geval hadden bekeken waar mensen recht op hebben. Dan kan je met een schade-expert netjes vaststellen hoe het zit. De Ombudsman legt precies uit hoe de overheid om moet gaan met schade. Hij geeft daar zestien spelregels voor, dát moet de leidraad zijn. Het gaat hier om individuele zaken, behandel ze dan ook zo."
Ook als ouders achteraf op minder geld recht blijken te hebben, mogen ze het bedrag houden. Wat vindt u daarvan?
"Dat is raar toch, waarom gaat het zo? Je moet toch weten of iemand recht heeft op dat geld of niet. Mensen moeten hun recht niet worden afgepakt als ze het wel hebben, maar andersom moeten mensen die er geen recht op hebben er niet mee weg kunnen komen. Het gaat er toch om dat er recht wordt gedaan aan ieders individuele situatie?"
De 30.000 euro is bedoeld voor geleden financiële schade. Is dat voldoende?
"Het ergert me enorm dat nu met name wordt gekeken naar de directe materiële schade. Er wordt wel immateriële schade vergoed, maar hoe zit het met de jarenlange discriminatie? Komt daar een compensatie voor?"
"Of het feit dat mensen op een zwarte lijst hebben gestaan, waardoor ze werden bestempeld en behandeld als mogelijke fraudeur. Daarvoor wordt nu wel een aanvullende compensatieregeling toegezegd, maar we weten nog niet hoe of wat. Als je het correct en volledig doet, kom dan in één keer met een totaalpakket. Nu gaat het in delen en dat is verwarrend."
De transparante overheid is wel heel ver weg. Geld kan je zo overboeken, maar dit is veel ingewikkelder.
Hoe zit het ondertussen met het vertrouwen in de rechtsstaat bij de slachtoffers?
"Hoe je dat vertrouwen gaat terugwinnen bij die ouders, is voor mij misschien wel het belangrijkste. De transparante overheid is wel heel ver weg. Geld kan je zo overboeken, maar dit is veel ingewikkelder."
Naast de ouders van de toeslagenaffaire zijn meer dan 200.000 mensen opgenomen op de zwarte lijst, de Fraude Signaleringsvoorziening. Die mensen krijgen allemaal een standaardbrief. Het is volgens de Belastingdienst niet mogelijk om iedereen op korte termijn een persoonlijke toelichting te geven. Wat vindt u daarvan?
"Dat begrijp ik niet. Het lijkt wel of we in dit land helemaal niets meer kunnen. Zeg dan eerlijk: ik heb niet de juiste mensen in dienst."
Op dit moment zijn in de toeslagenaffaire vierduizend ouders afgewezen na een zogenoemde 'lichte toets'. Dat betekent dat hun aanvraag na data-analyse en mogelijk een 'handmatige toets' terzijde is gelegd. Er ontbreekt een nadere motivering in de brief die ze ontvangen. Wat vindt u daarvan?
"Een lichte toets? Deze brief aan de ouders heeft juridische gevolgen. Een burger dient een beslissing voorzien van een motivering te ontvangen en moet weten waar hij binnen een bepaalde termijn tegen die beslissing in bezwaar kan als hij het er niet mee eens is. Zo hoort het. Zoals het nu gaat is het onzorgvuldig, niet conform de wet."
"Waarom ook nu weer een standaardbrief zonder dat gezegd wordt dat bezwaar mogelijk is? Dat irriteert me enorm. Ik denk niet dat deze beslissing zal standhouden bij de rechter. En ik vraag me dan ook echt af of iedereen bij de Belastingdienst het er mee eens is geweest dat de brief in deze vorm de deur uit is gegaan, zonder de juiste waarborgen en rechtsbescherming."
De Belastingdienst voert nu ook de hersteloperatie uit. Is dat verstandig?
"Het was beter geweest als een andere organisatie het had gedaan. Dat even een stap opzij was gezet, en de zaken in alle rust konden worden afgehandeld conform de Algemene Wet Bestuursrecht. Het is nu allemaal met elkaar verweven. Dezelfde instantie die mensen jarenlang heeft gediscrimineerd, het leven moeilijk heeft gemaakt en op een zwarte lijst heeft gezet, kan nu ook weer zonder motivering besluiten dat je geen recht hebt op die 30.000 euro. Dat heeft iets ongemakkelijks."
Bij de Belastingdienst denken ze in processen en eenheden in plaats van in mensen.
Jurist Janet van der Bunt stelt in NRC Handelsblad dat er sprake is van systeemfalen. Bent u het daarmee eens?
"Dat heeft de fiscalist Dieter Brüll decennia geleden ook aangekaart. Het systeem klopte niet en klopt nog steeds niet. Bij de Belastingdienst denken ze in processen en eenheden in plaats van in mensen. En omdat ze zo fabrieksmatig denken, zijn ze niet in staat om een doos uit te pakken en eens per stuk te bekijken wat erin zit. Het blijkt dat de gedupeerden afwijken. Die moet je dan individueel behandelen. En de oplossingen zijn nu toch weer procesmatig door iedereen dezelfde brief te sturen."
Informateur Herman Tjeenk Willink schreef in zijn verslag bij de vorige formatie in 2017: "Individuele burgers passen vaak niet in de standaardmodellen en hebben moeite gehoor te krijgen voor problemen die één loket overstijgen." Profetische woorden?
"Dat is helemaal raak. Het kan niet anders of Tjeenk Willink was destijds al op de hoogte van de problemen bij de Belastingdienst, anders doe je deze observatie niet. En als het nou om tien of twintig gevallen gaat, maar het zijn 26.000 ouders. Dan is het geen foutje meer. Ik vraag mij af wat de Belastingdienst heeft geleerd van het rapport van de Ombudsman uit 2017 en alles wat daarna is gebeurd."