Compensatie voor ouders in toeslagenaffaire loopt volledig vast: crisis bij de Belastingdienst
Het kabinet beloofde alle gedupeerde ouders in de toeslagenaffaire voor 1 mei 30.000 euro uit te keren. De regeling zorgt voor een crisis bij de Belastingdienst.
De compensatie van gedupeerden in de toeslagenaffaire dreigt volledig vast te lopen. De zogeheten Uitvoeringsorganisatie Herstel Toeslagen (UHT), die getroffen ouders moet compenseren, verkeert in crisis, zo vertellen ouders, advocaten, (ex-)werknemers en andere betrokkenen in de afhandeling van de toeslagenaffaire.
Binnen UHT heerst grote onvrede over de zogeheten Catshuisregeling, het besluit van het kabinet eind vorig jaar om gedupeerde ouders voor 1 mei alvast 30.000 euro te betalen. De afgelopen maanden heeft vrijwel al het werk stilgelegen om dit ‘politieke prestigeproject’ op tijd te halen. Inmiddels is duidelijk dat bijna de helft van de 24.500 gedupeerden die zich voor 15 februari van dit jaar hadden aangemeld, daar volgens de Belastingdienst vooralsnog geen recht op heeft. Ook ouders die eerder te horen kregen dat zij in aanmerking zouden komen, worden nu afgewezen. Tegelijkertijd vreest het personeel ook dat mensen 30.000 euro krijgen terwijl zij daar helemaal geen recht op hebben.
Totaal opgebrand
De werkdruk is vanwege de Catshuisregeling zo hoog opgelopen dat veel personeel vertrekt. Vooral zogeheten persoonlijk zaakbehandelaars, die het rechtstreekse aanspreekpunt zijn voor gedupeerde ouders, gooien het bijltje erbij neer. Zij voelen zich niet gehoord binnen de organisatie, omdat de leiding alles op alles zet om de politieke belofte van de Catshuisregeling na te komen. (Ex-)werknemers stellen dat mensen massaal vertrekken uit frustratie of omdat zij totaal opgebrand raken doordat er niet naar hen geluisterd wordt. Andere dienstonderdelen van de Belastingdienst zouden inmiddels huiverig zijn om personeel uit te lenen, omdat zij opgebrand terugkeren.
Onlangs nog werden bij UHT de zogenoemde ‘vier doldwaze dagen’ georganiseerd: dagen waarop al het personeel alles uit zijn handen moet laten vallen om te helpen bij het uitvoeren van de Catshuisregeling. Ruim 10.000 gedupeerden moeten handmatig aan een zogeheten ‘lichte toets’ worden onderworpen om te bepalen of zij in aanmerking komen voor de 30.000 euro.
Ook juristen vertrekken op grote schaal bij UHT, omdat er niet wordt geluisterd naar hun adviezen. Bijvoorbeeld rond de afwijzingsbrief die ouders krijgen als UHT oordeelt dat zij vooralsnog geen recht hebben op 30.000 euro. Volgens de eigen juristen was dat een officieel besluit, waartegen ouders in bezwaar moeten kunnen gaan. Maar de leiding besloot dat het geen besluit mocht heten, en dat er daarom geen bezwaarclausule in de brief zou hoeven, hoewel de wet dat voorschrijft. Zelfs binnen de top van UHT vallen mensen uit: afgelopen vrijdag legde al het vierde lid van het managementteam zijn taken neer, officieel vanwege gezondheidsredenen.
Staatssecretaris was gewaarschuwd
Verantwoordelijk staatssecretaris Alexandra van Huffelen is sinds begin dit jaar meermaals gewaarschuwd dat de uitvoering van de regeling gierend uit de hand zou lopen, zegt een betrokkene. Zelfs collega-bewindslieden hebben haar daarop aangesproken, maar zij hield desondanks vast aan de deadline van 1 mei. Het personeel vreest dat het de komende maanden niet veel beter wordt: op dit moment zijn 24.500 ouders met een lichte toets beoordeeld, maar in totaal hebben zich al meer dan 35.000 gedupeerden gemeld. Dat aantal stijgt nog dagelijks.
In een reactie laat Van Huffelen weten dat zij ervan overtuigd is dat er ‘een goede balans tussen snelheid en zorgvuldigheid is behouden’. “De aanpak voor de 30.000 euro en de deadline van 1 mei wordt kabinetsbreed gesteund en is meermaals ter sprake gekomen in de nieuw opgerichte Ministeriële Commissie Toeslagen Herstel.”
Ze erkent dat er sprake is van personeelsverloop, maar wijt dat aan het aflopen van contracten van extern ingehuurd personeel, of ambtenaren die terugkeren naar hun eigen dienstonderdeel. “Gelukkig melden zich nog wekelijks mensen die graag willen meehelpen, en is er ook vanuit de Belastingdienst een grote bereidheid om te helpen.”
Trouw legde de belangrijkste bevindingen voor aan staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Toeslagen). Hier leest u haar volledige reactie:
Bevinding:
Er is sprake van een crisissfeer binnen de UHT. Men zet alles op alles om de beloofde deadline van 1 mei te halen, dit ten koste van een zorgvuldige beoordeling. Via zogeheten ‘sprintdagen’ moet alsnog het doel van 1 mei gehaald worden.
Reactie:
• Er wordt inderdaad enorm hard gewerkt binnen UHT om voor 1 mei voor alle ouders die zich voor 15 februari hadden gemeld een lichte toets te doen. Belangrijk werk dat we doen voor alle gedupeerde ouders.
• Dit gebeurt met grote inzet vanuit de diepgevoelde wens om ouders zo snel mogelijk duidelijkheid te kunnen geven.
• De toegezegde zorgvuldigheid vraagt deze grote inzet ook: de uitkomsten van de 1e handmatige toets zijn door een medewerker en een tweede collega bekeken. Als UHT voor een ouder vanuit deze toets geen aanwijzing kon vinden voor recht op 30.000 euro is de situatie van deze ouders nog een keer bekeken door een andere, derde medewerker van UHT. Bij twijfel over de situatie is de ouder gebeld om het verhaal van de ouder mee te wegen.
• Daardoor weten we nu dat er zo’n 14.000 ouders zijn die in ieder geval recht hebben op de Catshuisregeling. Wie we deze week niet kunnen bereiken, betalen we op het volgende betaalmoment op 12 mei.
Bevinding:
Personeel vertrekt massaal, in directe tegenspraak met wat directeur Anne Coenen op 22 april meldde aan de Tweede Kamer. Vooral persoonlijk zaakbehandelaars stoppen, en andere dienstonderdelen van de Belastingdienst zouden inmiddels huiverig zijn nog personeel te detacheren bij UHT, omdat mensen gefrustreerd, overwerkt of zelfs met een burn-out terugkeren.
Reactie:
• We zien inderdaad verloop, deels is dat te verklaren door dat de contracten van externe inhuurkrachten zijn verlopen. Deels is dat te verklaren doordat mensen weer teruggaan naar hun oorspronkelijke functie binnen de overheid dan wel de belastingdienst.
• Veel zaakbehandelaars zijn in eerste instantie voor een jaar naar UHT gedetacheerd. Een aantal van hen kiest ervoor om nu weer iets anders te willen doen. De ervaren werkdruk en de emotionaliteit van het werk kunnen daarin een rol spelen, juist vanuit hun enorme betrokkenheid. Overigens zijn er vanwege die druk speciaal coaches aangesteld om mensen te ondersteunen bij het doen van hun werk. UHT ondersteunt haar medewerkers daarnaast met onder meer weerbaarheidstrainingen en workshops.
• Gelukkig melden zich nog wekelijks mensen die graag willen meehelpen, en is er ook vanuit de Belastingdienst een grote bereidheid om te helpen.
Bevinding:
Interne en externe waarschuwingen dat de werkwijze van UHT niet conform de wet is, zijn genegeerd. Een expliciet advies van de eigen juristen om een duidelijke reden voor afwijzing voor de Catshuisregeling en de mogelijkheid tot bezwaar op te nemen in de brief aan betrokken ouders is niet opgevolgd.
• Ouders ontvangen een brief met daarin de mededeling dat UHT nu geen reden ziet voor de compensatie van 30.000 euro maar dat zij nog een integrale beoordeling krijgen om duidelijkheid te krijgen over hun situatie. Rond het opnemen van een bezwaarclausule, die in de brief staat, speelde een dilemma.
• De beoordeling van de ouder is nog niet klaar na de lichte toets en deze brief is daarmee bedoeld als statusupdate. Omdat het geen besluit is, hoeven ouders hier daarom ook niet tegen in bezwaar. Er is ook expliciet geen sprake van een ‘afwijzing’. Ouders komen mogelijk nog in aanmerking voor 30.000 euro na de integrale beoordeling, ook al zien we daar op dit moment nog geen reden voor. Ze hoeven zich hier ook niet apart of opnieuw voor aan te melden.
• Maar als ouders dit willen, kunnen ze wettelijk wel in bezwaar tegen de uitkomst van de lichte toets. Dan wordt gekeken of de lichte toets, in hun situatie inderdaad zorgvuldig is uitgevoerd.
• Omdat ouders wel in bezwaar kunnen, maar dit niet hoeven, was het dilemma welke vorm van communicatie hier voor het minste verwarring en onzekerheid bij ouders zou zorgen. De overweging is geweest dat bij het opnemen van een volledige en uitgebreide bezwaarclausule ouders onterecht zouden denken dat ze in bezwaar moeten om geen recht te verliezen. Daarom is uiteindelijk gekozen om te benadrukken dat bezwaar nog niet nodig is, en voor meer informatie hierover te verwijzen naar de website waar ook uitleg staat over de gratis juridische ondersteuning die een ieder kan krijgen bij het instellen van bezwaar en beroep.
• Om te zorgen dat UHT iedereen voor 1 mei informeert over de uitkomst van de lichte toets is gekozen voor één brief naar alle aanmelders waarbij we nu geen uitsluitsel kunnen geven over de 30.000 euro. Helaas ontbrak de tijd om iedereen persoonlijk te bellen of aan te schrijven en uitleg te geven over wat UHT in hun persoonlijke dossier tegen kwam. Dat gebeurt natuurlijk wel bij de integrale beoordeling.
• Voor ouders die vermoeden dat de lichte toets bij hen tot een onjuiste, eerste uitkomst heeft geleid, is er een speciaal nazorgteam ingericht. Het serviceteam kan daar naar doorverbinden om nu al samen te kijken.
Bevinding:
Staatssecretaris Van Huffelen is sinds begin dit jaar meermaals gewaarschuwd dat de deadline van 1 mei de zorgvuldigheid van de afhandeling zou schaden, en in overweging heeft gegeven de aanpak te wijzigen. Ook collega-bewindslieden zouden dit aan haar hebben gezegd. De staatssecretaris bleef desondanks vasthouden aan de gekozen aanpak en de deadline van 1 mei.
Reactie:
• De aanpak voor de 30.000 euro en de deadline van 1 mei wordt kabinetsbreed gesteund en is meermaals ter sprake gekomen in de nieuw opgerichte Ministeriële Commissie Toeslagen Herstel.
• Vanaf de start was duidelijk dat de deadline van 1 mei zorgde voor een stevige inspanningsverplichting om de gedupeerde ouders recht te doen. Naast zorgvuldigheid is snelheid ook een belangrijk resultaat voor ouders, die al lang wachten. Via deze regeling en deadline heeft UHT nu veel gedupeerden in een paar maanden tijd kunnen uitbetalen. Door de aanpak van een meer-ogenprincipe en het eventueel bellen van de ouders, met daarnaast ook nog steekproeven, zijn we ervan overtuigd dat we een goede balans hebben behouden tussen zorgvuldigheid en snelheid.
Lees ook:
Hoe het herstel van de toeslagenaffaire verzandt
Alle gedupeerde ouders in de toeslagenaffaire krijgen voor 1 mei alvast 30.000 euro aan schadevergoeding uitgekeerd, belooft staatssecretaris Alexandra van Huffelen eind vorig jaar. Maar met de deadline in zicht, verkeert de herstelorganisatie bij de Belastingdienst in crisis.
Kabinet was kritische Kamer zat in toeslagenaffaire
Het kabinet kwam in toenemende mate tegenover de Tweede Kamer te staan in de toeslagenaffaire. In de politieke strijd raakten gedupeerde ouders uit beeld.
Hoe de ministerraad in 2019 omging met de gedupeerde ouders
De vrijgegeven notulen van de ministerraad gaan over 2019. Veel aandacht trok de manier waarop de ministerraad de Tweede Kamer (onvolledig) informeerde. De gedupeerde ouders in de toeslagenaffaire waren er alleen niet mee geholpen.