Gescheiden, werkloos en depressief: het effect van de Toeslagenaffaire op Rotterdamse gedupeerden

Welke gedupeerde ouders uit Rotterdam hebben inmiddels hun leven van voor de Toeslagenaffaire terug? „Niemand”, zegt advocaat Jacqueline Nieuwstraten van het Advokatenkollektief Rotterdam. De ouders die zij vertegenwoordigt hebben te maken met echtscheidingen, kinderen die onhandelbaar worden door de stress thuis, een gat in het pensioen, werkloosheid.

„Een moeder vertelde dat ze abortus liet plegen”, zegt Nieuwstraten. „Door de financiële problemen en een depressie durfde ze het niet aan het kindje geboren te laten worden.” Die problemen blijven opspelen. „Totdat duidelijk is wat er gaat gebeuren en of alle schade, die het gevolg is van de Toeslagenaffaire, ook echt gecompenseerd wordt. Ouders zijn murw en dan moeten ze ook nog strijden voor volledige compensatie.”

Traag

In Rotterdam wonen 5.600 ouders die het slachtoffer zijn van de Toeslagenaffaire. Nieuwstraten staat een aantal van hen bij in hun strijd voor compensatie. Dat gaat erg traag, verzucht ze. De ouders moeten bewijzen dat de schade die zij geleden hebben direct veroorzaakt is door de Belastingdienst. „Het gaat ook om ouders die in 2008 in de problemen kwamen. Niet iedere ouder heeft alle bewijsstukken en bonnetjes uit die periode bewaard.” Dit is niet de ruimhartige compensatie die de ouders is beloofd, vindt ze.

Een aantal ouders klopte jaren eerder al bij Nieuwstraten aan, nadat de Belastingdienst de kinderopvangtoeslag terugvorderde. Bijvoorbeeld omdat zij geen eigen bijdrage hadden betaald. De Belastingdienst werkte tot oktober 2019 met het ‘alles-of-niets principe’. Eén fout betekende dat de volledige toeslag, vaak tienduizenden euro’s, werd teruggevorderd.

In Rotterdam wonen relatief veel ouders met een laag inkomen. Zij kregen veel toeslag, dus gaat het ook om een groot bedrag dat ze terug moeten betalen, verklaart Nieuwstraten het hoge aantal Rotterdamse gedupeerden.

Een jaar geleden richtte de gemeente samen met de gemeentelijke ombudsman een ‘hulpteam’ op om gedupeerde ouders bij te staan. Het gaat vooral om praktische ondersteuning bij alledaagse problemen. „We kunnen bijvoorbeeld helpen om de schulden op een rij te zetten, een laptop regelen voor thuisonderwijs, het voorkomen van huisuitzettingen of het vinden van een advocaat”, zegt ombudsman Anne Mieke Zwaneveld.

Omdat de meeste gedupeerde ouders wantrouwend zijn jegens de overheid, is het hulpteam ondergebracht bij de ombudsman. Zij richt zich daarbij vooral op de gedupeerden die zich nog niet hebben gemeld bij de overheid. Met een grote campagne, die onlangs begon, hoopt de ombudsman nog meer gedupeerden te bereiken.

De gemeente voert de hulp vervolgens uit. „En wij houden in de gaten of de gemeente de hier op kantoor gemaakte afspraken ook nakomt”, zegt Zwaneveld. Uit een eerste inventarisatie blijkt dat dit goed gaat. „Niet alles gaat snel genoeg en niet alles gaat meteen goed, maar Rotterdam neemt wel haar verantwoordelijkheid.”

Ook Nieuwstraten verwees ouders door naar het hulpteam. Een cliënt zocht een stageplek en een ander had hulp nodig bij het opruimen van haar huis. Het hulpteam heeft inmiddels bijna 500 ouders geholpen met dit soort vragen. Dat blijkt uit een overzicht dat wethouder Michiel Grauss (CU-SGP) onlangs naar de raad stuurde.

Extra ambtenaren

De gemeente breidde de wijkteams uit om gezinnen te ondersteunen, ruim zeshonderd gedupeerden kregen zo hulp. Ook werden extra ambtenaren ingehuurd voor financiële hulp bij het omgaan met schulden – 430 ouders maakten daar gebruik van. In totaal gaat het om 80 fulltime banen extra bij zowel het hulpteam, wijkteam en expertiseteam financiën om de 5.600 ouders te helpen.

Rotterdam schold de schulden kwijt van ouders die (erkend) door de Toeslagenaffaire in de schuldhulpverlening waren beland – 263 ouders. De aanpak en het kwijtschelden van alle schulden kosten in totaal 25,2 miljoen euro, de gemeente verwacht dit vrijwel volledig te kunnen verhalen op het Rijk. De gemeente vergoedde de schulden die deze 263 ouders al hadden afbetaald: 1,6 miljoen.

Het hulpteam werd opgericht na een motie van de Rotterdamse SP. Fractievoorzitter Aart van Zevenbergen is tevreden. „Maar de gemeente is ook medeschuldig”, zegt hij.

De gemeente verwees ouders die in een opleidings- of re-integratietraject zaten door naar kinderdagverblijf Sarafina. Hier hoefden deze ouders geen eigen bijdrage te betalen. Dat mag niet, oordeelde de Belastingdienst en die vorderde vervolgens de volledige toeslag terug. Van Zevenbergen: „Ouders hebben hierdoor tientallen duizenden euro’s terug moeten betalen.”