Niemand schiet er wat mee op als de Belastingdienst kopje onder gaat
Het ministerie van financiën toonde daadkrachtig leiderschap toen de ernst van de toeslagenaffaire doordrong. Maar de situatie vraagt om durf, niet om daadkracht, stelt consultant Marianne Janssen van IJ Consulting.
De toeslagenaffaire beheerst al een tijdje het nieuws. Inmiddels heeft de Tweede Kamer tot een volledige parlementaire enquête besloten. En eerder kondigde het kabinet in een reactie op het rapport Ongekend onrecht al een aantal concrete maatregelen aan.
Maar in alle berichtgeving is nog weinig aandacht voor de dertigduizend mensen die bij de Belastingdienst werken, van wie het overgrote deel niet betrokken is bij toeslagen. Het is begrijpelijk dat de aandacht primair uitgaat naar de gedupeerden. Maar niemand schiet er wat mee op als de Belastingdienst ook kopje onder gaat. En dat is niet ondenkbaar als je in beschouwing neemt wat er het afgelopen jaar over de hele dienst heen is gekomen.
Medewerkers moeten zich veilig, ondersteund en erkend voelen
Het is dan ook zeer de vraag of de door het ministerie van financiën gekozen aanpak leidt tot het beoogde resultaat: een goed functionerende Belastingdienst. Dat staat of valt namelijk met de vraag of medewerkers zich veilig, ondersteund en erkend voelen.
Het ministerie, onder leiding van minister Hoekstra, toonde daadkrachtig leiderschap toen de ernst van de situatie doordrong. Een begrijpelijke reflex, maar niet per se verstandig. Een reflex die zich vooral richt op de buitenwereld. Laten zien dat je ingrijpt. Met de gebruikelijke interventies: structuur aanpassen, de leidinggevende wegsturen en adviezen voor een iets bedachtzamere aanpak naast je neerleggen.
Als de leiding vervolgens ook nog aangifte doet tegen het eigen personeel, alle dertigduizend medewerkers verplicht op anti-discriminatiecursus stuurt en zich negatief over de dienst uitspreekt, voelen die medewerkers zich logischerwijs pijnlijk vernederd.
Durf om de druk te weerstaan
In de dynamiek van een politieke en mediacontext is daadkracht een begrijpelijke reflex. Grote ondernemingen, onder een publiek vergrootglas, hebben ook die neiging. Maar het maakt veel kapot en draagt al helemaal niet bij aan het oplossen van het onderliggende vraagstuk.
Integendeel. Dat vraagstuk vraagt juist om leiders die met hun medewerkers het gesprek aangaan, om durf in plaats van daadkracht. Durf om de druk van de buitenwereld te weerstaan. Om gewoon uit te leggen dat harde ingrepen juist niet helpen, ook al lijken ze verleidelijk. Het vraagt om rustige, wijze leiders met een rechte rug, die doen wat bijdraagt, niet wat de buitenwereld vraagt. Zulke leiders kunnen daadwerkelijke en bestendige verandering tot stand brengen. En die hebben we hard nodig.
Lees ook:
OM: Geen strafrechtelijk onderzoek naar Belastingdienst in verband met toeslagenaffaire
Het Openbaar Ministerie ziet af van strafrechtelijk onderzoek naar de Belastingdienst in de toeslagenaffaire. Volgens het OM is er ‘na een zorgvuldige beoordeling van de feiten en omstandigheden’ geen sprake van een strafrechtelijke verdenking.