Regeling van de Staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid van 16 november 2021, 2021-0000180781, tot de verstrekking van een specifieke uitkering aan gemeenten voor compensatie van de kosten die verband houden met het kwijtschelden van publieke schulden binnen het SZW-domein in het kader van de hersteloperatie kinderopvangtoeslagaffaire toeslagen (Regeling specifieke uitkering kwijtschelding schulden SZW in verband met de hersteloperatie toeslagen)

TOELICHTING

I. ALGEMENE TOELICHTING

1. Hoofdlijnen van de regeling

1.1 Aanleiding

Het is voor de gedupeerde ouders van de kinderopvangtoeslagproblematiek van belang een nieuwe start te maken. Het kwijtschelden van de publieke schulden levert hier een belangrijke bijdrage aan; het is een essentieel onderdeel van het herstellen van het collectief onrecht dat de gedupeerden door de overheid is aangedaan.

In het in te dienen wetsvoorstel ‘Wet hersteloperatie toeslagen’ wordt de grondslag opgenomen om openstaande vorderingen op gedupeerde ouders en de toeslagpartners op – onder andere het terrein van de sociale zekerheid – kwijt te schelden. Vooruitlopend op de inwerkingtreding van deze wet zijn de verschillende overheden per 1 juli 2021 begonnen met kwijtschelden van publieke vorderingen. Ook gemeenten zijn hier inmiddels mee begonnen, waarbij zij, naast andere publieke schulden, schulden binnen het domein van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) kwijtschelden. Afgesproken is dat het Rijk alle gederfde inkomsten van gemeenten vergoedt die het rechtstreekse gevolg zijn van kwijtscheldingen in het kader van de afwikkeling van de kinderopvangtoeslagaffaire. In genoemd wetsvoorstel wordt een wettelijke grondslag opgenomen om het mogelijk te maken deze gederfde inkomsten van gemeenten als gevolg van de kwijtschelding van schulden in het SZW domein door middel van een specifieke uitkering te vergoeden. Omdat gemeenten al met gederfde inkomsten te maken hebben, is vooruitlopend op deze wettelijke grondslag deze regeling opgesteld om het nu reeds mogelijk te maken deze gederfde inkomsten te vergoeden. Naast onderhavige regeling wordt tevens in een specifieke uitkering voorzien voor de vergoeding van kosten die samenhangen met gemeentelijke belastingen en zal er een verzameluitkering zijn voor kosten gemaakt in het VWS-domein.

1.2 Doel van de regeling

1.3 Inhoud van de regeling

De specifieke uitkering die op grond van deze regeling wordt verstrekt, bestaat uit twee componenten. In de eerste plaats ontvangen gemeenten op grond van deze regeling een vergoeding voor de gederfde inkomsten die het rechtstreekse gevolg zijn van het kwijtschelden van de schulden van de gedupeerden. Deze vergoeding bedraagt 100 procent van de gederfde inkomsten in een begrotingsjaar. De Minister bepaalt de precieze hoogte van deze gederfde inkomsten in het jaar na het begrotingsjaar aan de hand van informatie die de colleges van de gemeenten aan de Minister aanleveren. Deze informatie wordt via de jaarrekening van de gemeenten en de systematiek van ‘single information, single audit’ (SiSa-systematiek) aangeleverd. Deze informatie is tevens onderdeel van de verantwoordingsinformatie die het college in het kader van art. 17a Fvw dient aan te leveren. Gemeenten leveren deze verantwoordingsinformatie aan via de verantwoordingen van de Participatiewet, het Bbz en de Tozo en een nog op te stellen verantwoording kwijtschelding.

Voor de hoogte (van de aanvullende) compensatie kwijtscheldingen aan gemeenten in de specifieke uitkering voor compensatie van de kosten die verband houden met het kwijtschelden van publieke schulden binnen het SZW-domein in het kader van de hersteloperatie kinderopvangtoeslagaffaire toeslagen kwijtschelding geldt dat deze afhankelijk is van de financiële vergoeding van kwijtscheldingen in de bestaande regelingen van SZW. In de onderstaande tabel is per regeling van SZW waarvoor compensatie van kwijtschelding van toepassing is, de hoogte van de aanvullende compensatie weergegeven.

Regelingen waarvoor kwijtschelding mogelijk is	Hoogte aanvullende compensatie kwijtscheldingen	Verantwoording in SiSa	Vaststellingsbeschikking
Gebundelde uitkering Participatiewet	100% bedrag kwijtschelding.	Participatiewet (G2/G2A/G2B): bedrag kwijtscheldingen en extra mutatie voorziening dubieuze debiteuren als gevolg van kwijtschelding.	Specifieke uitkering Kwijtschelding.
Tozo – levensonderhoud	100% bedrag kwijtschelding, per saldo geen aanvullende compensatie.	Tozo (G4/G4A/G4B): bedrag kwijtscheldingen en extra mutatie voorziening dubieuze debiteuren als gevolg van kwijtschelding.	Specifieke uitkering Kwijtschelding: 100% bedrag kwijtschelding. Specifieke uitkering Tozo (correctie): minus 100% bedrag kwijtschelding.
Tozo – kapitaalverstrekking	100% bedrag kwijtschelding, per saldo geen aanvullende compensatie.	Tozo (G4/G4A/G4B): bedrag kwijtscheldingen.	Specifieke uitkering Kwijtschelding: 100% bedrag kwijtschelding. Specifieke uitkering Tozo (correctie): minus 100% bedrag kwijtschelding.
BBZ vóór 2020 – levensonderhoud	100% bedrag kwijtschelding.	BBZ (G3/G3A/G3B): bedrag kwijtscheldingen.	Specifieke uitkering Kwijtschelding.
BBZ vóór 2020 – kapitaalverstrekking	Ondernemers exclusief BOB: 25% bedrag kwijtschelding. BOB: per saldo geen aanvullende compensatie.	BBZ (G3/G3A/G3B): bedrag kwijtscheldingen (exclusief BOB); bedrag kwijtscheldingen BOB.	Specifieke uitkering BBZ en specifieke uitkering Kwijtschelding. Ondernemers exclusief BOB: vergoeding 100% bedrag kwijtschelding in vaststelling specifieke uitkering (spuk) Kwijtschelding en correctie van minus 75% in vaststelling spuk BBZ. Ondernemers BOB: vergoeding 100% bedrag kwijtschelding in vaststelling spuk Kwijtschelding en correctie van minus 100% in vaststelling spuk BBZ.
BBZ vanaf 2020 – levensonderhoud	100% bedrag kwijtschelding.	Participatiewet (G2/G2A/G2B): bedrag kwijtscheldingen.	Specifieke uitkering Kwijtschelding.
BBZ vanaf 2020 – kapitaalverstrekking	75% bedrag kwijtschelding.	BBZ (G3/G3A/G3B): bedrag kwijtscheldingen.	Specifieke uitkering Kwijtschelding: 100% bedrag kwijtschelding. Specifieke uitkering BBZ (correctie): minus 25% van bedrag kwijtschelding.
Bijzondere bijstand	100% bedrag kwijtschelding.	Specifieke uitkering Kwijtschelding: bedrag kwijtscheldingen.	Specifieke uitkering Kwijtschelding.
Wet inburgering van 13 september 2012	100% bedrag kwijtschelding.	Specifieke uitkering Kwijtschelding: bedrag kwijtscheldingen.	Specifieke uitkering Kwijtschelding.

In de tweede plaats ontvangen gemeenten op grond van deze regeling een vergoeding voor de uitvoeringskosten die gemeenten maken om de schuld van gedupeerden van de Kinderopvangtoeslagaffaire kwijt te schelden. Deze vergoeding wordt berekend aan de hand van het aantal erkend gedupeerden dat woonachtig is in de betreffende gemeente. Hiervoor is gekozen omdat de uitvoering bij een gemeente per persoon en ongeacht of er schulden zijn en de hoogte ervan een aantal vaste stappen kent. Zo moet eerst via diverse afdelingen beoordeeld worden of een gedupeerde schulden heeft, moet een dossier worden aangelegd met bijbehorende administratie, moet hier duidelijk met de gedupeerde over worden gecommuniceerd en moet er worden verantwoord over het eventuele kwijtschelden. Hierbij geldt dat bij relatief lage kwijtscheldingen dezelfde stappen moeten worden ondernomen. De hoogte van beide uitkeringscomponenten (vergoeding voor gederfde inkomsten en vergoeding voor uitvoeringskosten) bepalen de hoogte van de specifieke uitkering die op grond van deze regeling aan de gemeenten wordt verstrekt.

Zoals aangegeven wordt deze regeling vooruitlopend op de indiening van het wetsvoorstel getroffen (zie hieronder onder 2). In genoemd wetsvoorstel worden de nadere voorwaarden voor de kwijtschelding opgenomen. De Minister van SZW heeft gemeenten verzocht met ingang van 1 juli 2021 te anticiperen op de wetgeving, welke terugwerkende kracht tot die datum zal worden verleend.1 De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) heeft een conceptcollegebesluit tot anticiperen beschikbaar gesteld, inclusief een bijlage met de materiële kaders voor de kwijtschelding en restitutie.2 Vooruitlopend op deze wetgeving hanteren gemeenten deze kaders voor de kwijtschelding: Indien de kwijtschelding aan deze kaders voldoet, komt de kwijtschelding voor vergoeding op grond van onderhavige regeling voor vergoeding in aanmerking. Aangezien de door de VNG beschikbaar gestelde documentatie niet als afbakening van de vergoeding op grond van deze regeling kan dienen, zijn de voor de vergoeding relevante elementen van de kwijtschelding en restitutie in een bijlage bij deze regeling opgenomen. Deze bijlage dient in samenhang met de door de VNG beschikbaar gestelde documentatie gelezen te worden.

2. Verhouding tot bestaande regelgeving

Financiële-verhoudingswet

Aan gemeenten wordt vooruitlopend op een wettelijke grondslag (in de Wet hersteloperatie toeslagen) op grond van deze regeling een specifieke uitkering als bedoeld in artikel 15a van de Financiële-verhoudingswet verstrekt. Artikel 17, tweede lid, Financiële-verhoudingswet, in samenhang met artikel 4:23, derde lid, van de Algemene wet bestuursrecht (Awb) maakt dit mogelijk. De regels in de Financiële-verhoudingswet over specifieke uitkeringen zijn daarom van toepassing. Dit betekent onder meer dat de verantwoording verloopt op de in artikel 17a van die wet aangegeven wijze.

3. Inwerkingtreding en tijdelijk karakter

Om de specifieke uitkering aan gemeenten zo spoedig mogelijk te kunnen verstrekken, is in afwijking van de vaste verandermomenten en de minimum invoeringstermijn voor regelgeving (aanwijzing 4.17 van de Aanwijzingen voor de regelgeving) bepaald dat deze regeling in werking treedt op de dag nadat zij in de Staatscourant is geplaatst. Deze afwijking is niet bezwaarlijk, omdat deze regeling begunstigend van aard is. Aangezien de vaststelling van de hoogte van de uitkering pas in 2022 op grond van de aangeleverde verantwoordingsinformatie plaatsvindt en de regeling geen vereiste stelt dat de kosten na inwerkingtreding van onderhavige regeling gemaakt worden, is terugwerkende kracht niet noodzakelijk. Reeds gemaakte kosten kunnen – voor zover voldaan wordt aan de voorwaarden – betrokken worden bij de vergoeding.

De kwijtschelding en restitutie van gedupeerden heeft een tijdelijk karakter, op een gegeven moment is de hersteloperatie afgerond. In deze regeling is echter geen vervaldatum opgenomen. Dit heeft te maken met het volgende. Potentieel gedupeerden kunnen zich bij de Belastingdienst/toeslagen melden tot 1 januari 2024, waarna een proces van beoordeling plaats zal vinden. Deze beoordeling kan enige tijd in beslag nemen. Daarna is bezwaar en (hoger) beroep mogelijk, waardoor de erkenning als gedupeerde en daarmee kwijtschelding potentieel tot een aanzienlijke periode na 2024 plaats kan vinden. Tevens kan de kwijtschelding zien op een schuld die betrekking heeft op de periode voor 31 december 2020 maar die later vastgesteld wordt. Vanwege deze onzekerheden, die mede betrekking hebben op de feitelijke instroom in het herstelproces van Belastingdienst/toeslagen, zal het moment van verval van deze regeling in de toekomst, naar bevind van zaken, gewogen en vervolgens vastgesteld worden.

II. ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING

Grondslag

Zoals in het algemeen deel van deze toelichting uiteen is gezet vormt artikel 17, tweede lid, Financiële-verhoudingswet de grondslag voor deze regeling. Hiermee wordt vooruitgelopen op de Wet hersteloperatie toeslagen, waarin – onder andere – de grondslag en voorwaarden voor kwijtschelding of restitutie, alsmede de grondslag voor een specifieke uitkering wordt opgenomen. Zodra het wetsvoorstel Wet hersteloperatie toeslagen tot wet verheven wordt, zal onderhavige regeling worden geactualiseerd. Deze actualisering zal formeel van aard zijn en de voorwaarden voor de specifieke uitkering niet wijzigen.

Artikel 1. Begripsbepalingen

In dit artikel wordt een aantal begripsbepalingen neergelegd. Voor de begrippen ‘gedupeerde’ en ‘toeslagpartner’ wordt een koppeling gemaakt met het Besluit uitbreiding Catshuisregeling Kinderopvangtoeslag. Dit is een beleidsbesluit van de Staatssecretaris van Financiën (Toeslagen en Douane) waarin – vooruitlopend op formele wetgeving – grondslag wordt geboden voor de uitbetaling van het forfaitaire bedrag. Daarnaast biedt dit besluit grondslag voor de kwijtschelding van schulden binnen het domein van de Belastingdienst. Voor de kwijtschelding van schulden in het SZW-domein wordt dezelfde doelgroep gehanteerd en kan dus volstaan met de verwijzing naar dit beleidsbesluit. Opgemerkt wordt dat het aanmerken van de gedupeerde of – indien van toepassing – de toeslagpartner gebeurt door de Belastingdienst/Toeslagen. Het college maakt gebruik van de gegevens die de Belastingdienst/Toeslagen hierover beschikbaar stelt aan het college. Het college mag – ook wat betreft de verantwoording – uitgaan van de juistheid van de door de Belastingdienst/Toeslagen verstrekte gegevens.

Voor wat betreft de soort schulden die voor kwijtschelding in aanmerking en daarmee voor een vergoeding op grond van deze regeling in aanmerking komen, alsmede de eventuele restitutie van afbetaalde schulden, wordt een koppeling gemaakt met de bijlage bij deze regeling. Deze bijlage wordt hieronder nader toegelicht.

Artikel 2. Verstrekking van een specifieke uitkering

De specifieke uitkering die op grond van deze regeling wordt verstrekt, bestaat uit twee componenten:

• 1. Een vergoeding van de gederfde inkomsten van gemeenten die het rechtstreekse gevolg zijn van het kwijtschelden van de schulden binnen het SZW-domein van gedupeerden (uitkeringscomponent ‘gederfde inkomsten);

• 2. Een tegemoetkoming van alle uitvoeringskosten die gemeenten maken in het kader van deze kwijtschelding (uitkeringscomponent ‘uitvoeringskosten’).

Artikel 3. Hoogte van de specifieke uitkering

Gemeenten leveren in het kader van hun verantwoording conform de systematiek van ‘single information, single audit’ (Sisa-systematiek) (art. 17a Financiële- verhoudingswet) informatie aan over de hoogte van de gederfde inkomsten die verband houden met de kwijtschelding van schulden binnen het SZW-domein van gedupeerden. Op basis van deze informatie stelt de Minister de hoogte van de uitkeringscomponent ‘gederfde inkomsten per gemeente vast. Deze informatie is overigens tevens onderdeel van de verantwoordingsinformatie de gemeente dient aan te leveren. In het algemeen deel van deze toelichting wordt onder 1.3 nader ingegaan op de hoogte van de compensatie en de wijze van verantwoording. De uitkeringscomponent ‘uitvoeringskosten’ per gemeente wordt bepaald door het optellen van het aantal gedupeerden dat inwoner is van gemeente maal het forfaitaire bedrag van € 275,–. Het forfaitaire bedrag wordt per gedupeerde uitgekeerd, ongeacht of er sprake is van kwijt te schelden schulden. De hoogte van de uitkeringscomponent ‘gederfde inkomsten en de uitkeringscomponent ‘uitvoeringskosten’ gezamenlijk vormen het uiteindelijke bedrag dat een gemeente als specifieke uitkering ontvangt, zo volgt uit artikel 6, eerste lid.

Artikel 4. Verantwoording

Eerste lid

Tweede lid

Indien de uitvoering van de Participatiewet, IOAW of IOAZ volledig is opgedragen aan het bestuur van een gemeenschappelijke regeling als bedoeld in artikel 8 Wet gemeenschappelijke regelingen (Wgr) treedt dit bestuur op grond van respectievelijk artikel 8c Participatiewet, artikel 40 IOAW en artikel 40 IOAZ in de plaats van het college. Het tweede lid regelt dat de verantwoordingsinformatie die het bestuur van de gemeenschappelijke regeling betrokken kan worden. Deze systematiek komt overeen met de wijze waarop de verantwoording van een gemeenschappelijke regeling onder de Tozo is geregeld (zie artikel 21, zesde lid, Tozo).

Artikel 5. Procedure tot vaststelling van de uitkering

Eerste lid tot en met derde lid

De uitkering wordt binnen een jaar na ontvangst van de verantwoordingsinformatie vastgesteld (derde lid) door de uitkeringscomponenten ‘gederfde inkomsten (artikel 2, onderdeel a) en ‘uitvoeringskosten (artikel 2, onderdeel b) bij elkaar op te tellen. De uitkering wordt voor het eerst vastgesteld over het verantwoordingsjaar 2021 en vervolgens jaarlijks, zo volgt uit het tweede lid.

Vierde en vijfde lid

Met het vierde en vijfde lid komt tot uiting dat lasten die voortvloeien uit de kwijtschelding uitsluitend in aanmerking komen voor vergoeding door het Rijk, indien het college de rechtmatigheid hiervan tijdig – dat wil zeggen binnen achttien maanden – aan het Rijk heeft verantwoord via de SiSa-systematiek en dat de lasten van bijstand die de accountant bij de controle van de gemeentelijke verantwoording aan het Rijk (via de SiSa-bijlage) in zijn verslag van bevindingen heeft aangemerkt als fout of onzeker, niet in aanmerking komen voor vergoeding door het Rijk.

Zesde lid

Indien de Minister van oordeel is dat het niet of niet volledig vergoeden van uitkeringskosten waarvan de rechtmatigheid niet kan worden vastgesteld, gezien de buitengewone omstandigheden leidt tot een onbillijkheid van overwegende aard, dan kan hij het bedrag van de vergoeding op grond van het derde lid hoger vaststellen.

Zevende lid

Om te waarborgen dat de vaststellingen ordelijk, zorgvuldig en binnen de wettelijke termijn kunnen plaatsvinden, is in het nieuwe vijfde lid de uiterste termijn van 30 september (van het jaar volgend op het verantwoordingsjaar) vastgelegd. Uit de bepaling volgt dat de Minister van SZW geen rekening houdt met wijzigingen van de gemeentelijke verantwoordingsinformatie waarvan hij eerst na voornoemde datum kennis kan nemen, ook indien die gegevens onderdeel vormen van een bezwaarprocedure.

Artikel 6. Inwerkingtreding

Zie algemeen deel van deze toelichting onder 3.

Bijlage bij artikel 1 in verband met enige begripsbepalingen

Zoals hierboven aangegeven zijn in de bijlage een aantal kaders die voor de vergoeding van de kosten die verband houden met kwijtschelding of restitutie van schulden binnen het SZW-domein relevant zijn nader geduid. Deze duiding is nodig in verband met het ontbreken van een formeel wettelijke grondslag in de Wet hersteloperatie toeslagen. De bijlage geeft invulling aan drie voor de kwijtschelding en restitutie relevante begrippen: welke schulden komen voor vergoeding in aanmerking op grond van deze regeling (paragraaf 1) en wanneer komt restitutie van een reeds afbetaalde vordering voor vergoeding op grond van deze regeling in aanmerking (paragraaf 2). Deze bijlage is in gelijke mate bindend als de regeling.3

Zoals reeds opgemerkt wordt beoogd dat de Wet hersteloperatie toeslagen spoedig na inwerkingtreding van onderhavige regeling in werking zal treden. Op dat moment zal deze bijlage zijn toegevoegde waarde verliezen, voor de kaders kan dan immers naar de wet verwezen worden, en zal de regeling aangepast worden.

De Staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, A.D. Wiersma